La Garmako kobazuloa – Beheko galeria

La Garma, Nozaleda, Omoño, Ribamontán al Monte, Kantabria

Sarbidea

E-70tik Villaverde de Pontoneserako irteera hartzen da, eta herri horretara iristen da CA-146 errepidetik.

Herri honetatik, eskualdeko errepidetik jarraitzen da Meruelorako norabidean eta, Pontones herria igaro ondoren, Omoño herrira iristen da.

Koordenatu geografikoak

UTM 30T 446230E / 4809085N – Z: 55

Deskribapen topografikoa

Beheko Galeria izenekoa La Garmako sistema karstikoaren hirugarren maila da, izen bereko muinoan garatzen dena. Gaur egun, La Garma A haitzulotik sartzen da eta, 8 metroko desnibela gainditu ondoren, Bitarteko Galeria zeharkatu eta bertatik 14 metroko altuera duen leize batetik jeisten da, gutxi gorabehera kobaren ibilbidearen erdian erortzen dena. Jatorrizko sarreratik hasita, Pleistozenoaren amaieran izandako erorketa batek itxia, koba galeria zuzen baten bidez garatzen da. Galeria horrek SSWtik NNErako norabidea du, eta 70 metroko luzera eta 7 metroko bataz besteko zabalera. Ondoren, gela txikien segida bat dator, zeharkako tarte batera iritsiz, zeina 7 metroko diametroko beste gela batean amaitzen den. Hortik, galeria-zati luze bat abiatzen da, mendebalderanzko norabidean, zenbait lekutan, blokeen erorketaren ondorioz etena dagoena, eta leize handi batera iristen da. Leize horrek 25 metro inguruko altuera du, eta haren hondotik doa sistema karstikoa eratu zuen erreka, gaur egun mendiaren oinean “Fuente en Cueva” deiturikotik sortzen dena. Egitura nagusi horri konduktu txiki asko gehitzen zaizkio. Konduktu horiek altuera desberdinetan irekitzen dira galeriaren bi alboetan, eta norabide desberdinetan hedatzen dira. Kobaren garapen osoa 300 m-koa da. Sabaien altuera askotarikoa da eta, batzuetan, 20 metro baino gehiagoko garaierara iristen da, bata bestearen gaineko konduktu fosilen erorketen ondorioz.

Aurkikuntzaren data

Koba, aztarnategi arkeologikoa eta labar-artea 1995eko azaroaren 2an aurkitu ziren. M. L. Serna Gancedok eta J. M. Ayllónek, J. Herreraren laguntzarekin, sistema karstikoaren esplorazioa egiten ari zirenean egin zuten aurkikuntza. La Garma An (kobazuloa barne hartzen duen sistema karstikoaren barrualderako gaur egungo sarbide bakarra) indusketa arkeologikoak orduan egiten ari zen P. Arias Cabalek eta R. Ontañón Peredok zuzendutako ikerketa-taldearen kideak ziren horiek.

Ikerketa arkeologikoa

1996. urteaz geroztik, aztarnategi honetan arkeologia-ikerketarako programa zabala dago, “La Garmako Arkeologia Gunearen Azterlan Integrala” proiektuaren esparruan. Proiektu hori Kantabriako Gobernuko Kultura, Turismo eta Kirol Kontseilaritzaren eta Kantabriako Unibertsitatearen arteko hitzarmen baten bidez garatzen da. P. Arias Cabal eta R. Ontañón Peredoren zuzendaritzapean. Proiektuaren ardatz nagusiak dira benetan aparta den arkeologia-gune bat ikertzea eta kontserbatzea: labar-artearen multzo bikain bati lotzen zaizkio Erdi Madeleine aldiko okupazio-lurzoru zabalak oso kontserbazio-egoera onean. Haitzuloaren lehen gelan eta haren barruan dauden beste sektore batzuetan, elikadura-hondakinen, industrien, elementu apaingarrien eta tresnen arteko objektu ugariren ehunka metro kuadro daude azaleran ukitu gabe, milaka aztarna arkeologiko, eta horiei harrizko hainbat egitura artifizial gehitu behar zaizkie, subzirkulu formakoak, zeintzuen funtzioa oraindik ez den zehaztu. Aztertzen ari diren ezohiko aztarnategi honek potentzialtasun handia du Paleolitoko labar-artea bere testuinguruan aztertzeko. Era berean, bost hezurdura eta zuzi- eta su-hondar ugari aurkitu dira, Erdi Arokoak.

Eduki artistikoak: pinturak, grabatuak

La Garmako Beheko Galeriako horma-artea aztertzen ari dira C. González Sainz eta A. Moure Romanillo. Orain arte egindako lanei esker, Paleolitoko labar-arte multzo aberats bat dokumentatu ahal izan da: orain arte 500 margolan eta grabatu baino gehiago katalogatu dira, horien artean 100 animalia-irudikapen (zaldiak, orein emeak, orein arrak, bisonteak, uroak, ahuntzak, irlandar oreinak, haragijaleak, koadrupedoak), 40 esku negatibo, 100 zeinu, puntu eta trazu bikoitz baino gehiago, eta 250 lerro eta orban, kolorezkoak.

Irudikapenak Paleolito garaiko ziklo artistikoaren fase ezberdinei dagozkie, bere garapenaren lehen uneetatik gutxienez, Erdi Madeleine aldiraino.

Irudiak barrunbearen ibilbide osoan zehar banatzen dira, euren banaketa erabat ezberdina den arren: dentsoagoa egiten da jatorrizko sarreratik gertuago dagoen eremuan (I. eremua deritzona), eta nabarmen arraroagoa da barnealdeko sektoreetan. Desberdintasun hori osagai kronologiko nabarmen batek koloreztatzen du: Madeleine aldiko irudikapen gehienak kobaren lehen zatietan egin ziren, baina fase arkaikoaren irudikapenak haitzuloaren sakonenean kontzentratzen dira.

La Garmako Beheko Galeriaren kasuan nabarmendu behar da, batez ere, horma-irudikapenen zuzeneko lotura “jarduera-eremuekin”, bereziki I. eremuan, baina baita III. eremuan ere, jatorrizko sarreratik 90 metrora, eta baita IV. eremuan ere, kobaren ahotik 130 metrora. Egoera horrek arte paleolitikoaren azterketan gutxi tratatu den alderdi garrantzitsu bat aztertzea ahalbidetzen du, hau da, arte paleolitikoaren testuingurua.

ARIAS CABAL, P., GONZÁLEZ SAINZ, C., MOURE ROMANILLO, A., ONTAÑÓN PEREDO, R. 1997. El proyecto “Estudio integral del complejo arqueológico de La Garma (Omoño, Cantabria)”. Primeros resultados. En BALBÍN BEHRMANN, R. de y BUENO RAMÍREZ, P. (eds.): Actas del II Congreso de Arqueología Peninsular. Tomo I. Paleolítico y Epipaleolítico: 147-162. Zamora: Fundación Rei Afonso Henriques.

ARIAS CABAL, P., GONZÁLEZ SAINZ, C., MOURE ROMANILLO, A., ONTAÑÓN PEREDO, R. 2000. Estudio integral del Complejo Arqueológico de La Garma (Omoño, Ribamontán al Monte). En Ontañón Peredo, R.(coord.): Actuaciones Arqueológicas en Cantabria 1984-1999: 271-277. Santander: Consejería de Cultura y Deporte de Cantabria.

ARIAS CABAL, P., GONZÁLEZ SAINZ, C., MOURE ROMANILLO, A., ONTAÑÓN PEREDO, R. 2000. La zona arqueológica de La Garma (Cantabria): Investigación, conservación y uso social. Trabajos de Prehistoria Vol. 57, nº 2: 14-26.

ARIAS CABAL, P., GONZÁLEZ SAINZ, C., MOURE ROMANILLO, A., ONTAÑÓN PEREDO, R. 2003. Unterirdischer Raum, Wandkunst und paläolithische Strukturen. Einige Beispiele der Höhle La Garma (Spanien). En Pastoors, A. y Weniger, G.-C. (eds.) Höhlenkunst und Raum: Archäologische und architektonische Perspektiven, pp. 29-46. (Wissenschaftliche Schriften des Neanderthal Museums, Band 3). Mettmann: Neanderthal Museum.

ARIAS, P., GONZALEZ-SAINZ, C., MOURE, A., ONTAÑON, R. 2004. La Galerie Inférieure de La Garma (Cantabria, Espagne): Recherche et conservation d’un complexe archéologique exceptionnel. Les Nouvelles de l’Archéologie 95: 41-45.

GONZÁLEZ SAINZ, C. 2003. El conjunto parietal de la Galería Inferior de La Garma (Omoño, Cantabria). Avance a su organización interna. En Balbín Behrmann, R. de y Bueno Ramírez, P. (eds.): El arte prehistórico desde los inicios del siglo XXI (Primer symposium internacional de arte prehistórico de Ribadesella): 201-222. Ribadesella: Asociación Cultural Amigos de Ribadesella.

ONTAÑÓN PEREDO, R. (coord.) 1999 (2ª ed. 2001). La Garma: Un descenso al pasado. Santander: Consejería de Cultura y Deporte del Gobierno de Cantabria.

ONTAÑÓN PEREDO, R. 2003. Sols et structures d’habitat du Paléolithique supérieur, nouvelles données depuis les Cantabres: La Galerie Inférieure de La Garma (Cantabria, Espagne). L’Anthropologie 107/3: 333-363.

ONTAÑÓN PEREDO, R. 2018. 10 Cuevas Patrimonio Mundial en Cantabria. Santander: Consejería de Educación, Cultura y Deporte - Gobierno de Cantabria / Asociación de Amigos del MUPAC.